Η ΔΕΗ απέναντι στις στρεβλώσεις της αγοράς – η περίπτωση του κόστους ευκαιρίας των υδροηλεκτρικών

Η ελληνική αγορά Η/Ε στην τρέχουσα μορφή της βρίθει στρεβλώσεων. Η ΔΕΗ σε κάθε περίπτωση και ιδιαίτερα στην παρούσα φάση, καθόλου ευνοϊκή για αυτήν, θα πρέπει να πρωτοστατεί για την όσο το δυνατόν γρηγορότερη άρση των όποιων στρεβλώσεων. Όταν οι στρεβλώσεις είναι σε βάρος της, συνήθως κανείς από τους υπόλοιπους συμμετέχοντες και φορείς της αγοράς δεν παρεμβαίνει για την άρση τους και έτσι η επιχείρηση ζημιώνεται σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Σε περιπτώσεις που, έστω και συγκυριακά, ευνοείται από τις στρεβλώσεις, οι υπόλοιποι συμμετέχοντες και φορείς στρέφουν το δάκτυλο προς αυτήν κατηγορώντας την, λες και αυτή να είναι η μόνη υπεύθυνη για όλες τις παθογένειες της ελληνικής αγοράς Η/Ε.  Συνεπώς η ΔΕΗ θα πρέπει να εστιάζει στην άμεση άρση των στρεβλώσεων της αγοράς.  Διαφορετικά, άσχετα από το εάν ευνοείται ή  βλάπτεται από αυτές, χαμένη βγαίνει πάντοτε η ίδια.

Μια μόνιμη πλέον στρέβλωση στην ελληνική αγορά Η/Ε, η οποία προς το παρόν δεν φαίνεται να απασχολεί τους εμπλεκόμενους, αφορά την μεθοδολογία προσδιορισμού του κόστους ευκαιρίας των ΥΗΣ. Η διοίκηση της ΔΕΗ αν και είχε ευκαιρίες να παρέμβει προς τους αρμόδιους φορείς της αγοράς για την άμεση άρση της, δεν το έπραξε.

Η μεθοδολογία τιμολόγησης των ΥΗΣ, που εκπονήθηκε από τον ΛΑΓΗΕ και εγκρίθηκε από την ΡΑΕ, εμπεριέχει μια πολύ σημαντική στρέβλωση. 

 

Η στρέβλωση συνίσταται στο γεγονός ότι η μεθοδολογία αγνοεί την επίδραση της  χρηματιστηριακά μεταβαλλόμενης  τιμής του δικαιώματος εκπομπών CO2 πάνω στο μεταβλητό κόστος των θερμικών μονάδων παραγωγής του συστήματος. Το μεταβλητό κόστος  των θερμικών μονάδων θεωρείται από την μεθοδολογία ότι εξαρτάται μόνο από τις τιμές των καυσίμων και έτσι η αναγωγή του από το παρελθόν (1 έτος πριν) στο σήμερα γίνεται λαμβάνοντας υπόψη την μεταβολή στις τιμές των καυσίμων και μόνον.

Για την ημέρα κατανομής 25.5.2017 παρουσιάζονται στον Πίνακα 1, όπως υπολογίστηκαν από τον ΛΑΓΗΕ, το ποσοστό συμμετοχής φυσικού αερίου (φ.α.) και λιγνίτη στο μίγμα της θερμικής παραγωγής (Πίνακας 1α), η  % μεταβολή στις τιμές φ.α. και λιγνίτη (Πίνακας 1β) , ο συντελεστής  διόρθωσης  σm,d , που εκφράζει την επίδραση της μεταβολής στην τιμή των καυσίμων πάνω στο  κόστος αντικατάστασης θερμικής παραγωγής, το κόστος αντικατάστασης θερμικής παραγωγής για τον Μάιο 2016 και η αναγωγή του για  την ημέρα κατανομής  25.5.2017 (Πίνακας 1γ).

Πίνακας 1α

α fuel,m,y-1
Oil	Gas	Lignite
0,000000	0,464514	0,535486

Πίνακας 1β

ΔT fuel,m,d-1
Oil	Gas	Lignite
0,000	0,344	0,057

 

Πίνακας 1γ

σ m,d	C TH,m	C 1,m,d
0,190160	43,698	52,008

 

Στον Πίνακα 2 υπολογίζεται ένας μέσος συντελεστής εκπομπών CO2 για το μίγμα της θερμικής παραγωγής και δίνεται ένα μέσο μεταβλητό κόστος της θερμικής παραγωγής που αφορά τα κόστη λειτουργίας και συντήρησης των θερμικών μονάδων.

 

Πίνακας 2

	Συντελεστές Εκπομπών, Λιγνίτης=	1,5	tn/MWh
	φα=	0,39	tn/MWh
	Μίγματος=	0,9844	tn/MWh
Μεταβλητό Λειτουργίας/Συντήρησης, περίπου=		2	€/MWh

Στην συνέχεια οι συντομογραφίες ΜΚΚ και ΜΚ σημαίνουν Μεταβλητό Κόστος Καυσίμου και Μεταβλητό Κόστος αντίστοιχα. Το ΜΚΚ αφορά το μέρος του μεταβλητού κόστους της θερμικής παραγωγής  που είναι συνάρτηση της τιμής των καυσίμων. Το ΜΚ αφορά το συνολικό μεταβλητό κόστος της θερμικής παραγωγής, καυσίμου και μη.

Στον Πίνακα 3 δίνεται η τιμή CO2 για τον Μάιο 2016 (5,70 €/tn), οπότε υπολογίζεται το ΜΚΚ της θερμικής παραγωγής για τον μήνα Μάιο 2016 και η αναγωγή του για την ημέρα κατανομής 25.5.2017 με χρήση του συντελεστή σm,d.

 

Πίνακας 3

	2016	2017
CO2 (€/tn)	ΜΚΚ (€/MWh)	ΜΚΚ (€/MWh)
5,70	36,08	42,95

 

Στον Πίνακα 4 και στην 1η στήλη δίνονται σενάρια  τιμών  CO2 για τον Μάιο 2017 με πρώτη τιμή την τρέχουσα πραγματική τιμή CO2 (4,76 €/tn). Στην 2η και 3η στήλη αντίστοιχα δίνεται το κόστος αντικατάστασης θερμικής παραγωγής  για την ημέρα κατανομής 25.5.2017 όπως υπολογίζεται από την μεθοδολογία του ΛΑΓΗΕ, χωρίς δηλ. την επίδραση της μεταβολής της τιμής του CO2 από έτος σε έτος, και όπως πραγματικά είναι με την επίδραση της μεταβολής της τιμής του CO2.

 

Πίνακας 4  (ΜΚ σε €/MWh, 2017)

CO2 (€/tn)	ΜΚ ΛΑΓΗΕ	ΜΚ
4,76	52,01	49,63
10,00	52,01	54,79
15,00	52,01	59,71
20,00	52,01	64,63
25,00	52,01	69,56
30,00	52,01	74,48

 

Στον Πίνακα 5 εξετάζεται η περίπτωση που η τιμή του CO2 τον Μάιο του 2016 και τον Μάιο του 2017 θα ήταν η ίδια αλλά σε αρκετά υψηλότερα από τα σημερινά επίπεδα (20 έως 30 €/tn), οπότε υπολογίζεται το κόστος αντικατάστασης θερμικής παραγωγής όπως θα προέκυπτε από την μεθοδολογία του ΛΑΓΗΕ και όπως πραγματικά θα ήταν.  Η μεταβολή στην τιμή των καυσίμων θεωρείται ή ίδια με αυτήν της ημέρα κατανομής  25.5.2017.

 

Πίνακας 5 (ΜΚΚ και ΜΚ σε €/MWh)

	2016	2016	2017	2017
CO2 (€/tn)	ΜΚΚ	ΜΚ	ΜΚ ΛΑΓΗΕ	ΜΚ
20	36,08	57,77	68,76	64,63
30		67,62	80,47	74,48

Όπως βλέπουμε από την πρώτη γραμμή του Πίνακα 4, αν  λαμβάνονταν υπόψη η μεταβολή της τιμής του δικαιώματος CO2 από πέρυσι (5,70 €/tn) σε φέτος (4,76 €/tn), η συνιστώσα του ελάχιστου μεταβλητού κόστους  των ΥΗΣ  που ισούται με το κόστος αντικατάστασης θερμικής παραγωγής  θα ήταν περίπου 2,5 €/MWh  χαμηλότερη από την υπολογισθείσα.  Άρα το ελάχιστο μεταβλητό κόστος των ΥΗΣ, για μια μέση εποχιακή αποθεματοποίηση των ταμιευτήρων, ήταν στις 25.5.2017 περίπου 2,5 €/MWh υψηλότερο από το μέσο μεταβλητό κόστος της θερμικής παραγωγής. Η συγκεκριμένη στρέβλωση ευνοεί τους άλλους συμμετέχοντες και ζημιώνει την ΔΕΗ δεδομένου ότι δεν θα μπορούσε να φορτίσει τα υδροηλεκτρικά της, σε βάρος ακριβότερης θερμικής παραγωγής,  χρησιμοποιώντας σημαντικές ποσότητες νερών για ρύθμιση της στάθμης των ταμιευτήρων που φυσιολογικά θα είχε στην διάθεσή της, σε διαφορετικές από τις φετινές συνθήκες. 

 

Μικρό όμως το κακό για την ΔΕΗ δεδομένου ότι φέτος, λόγω της γνωστής  χειμερινής κρίσης επάρκειας ισχύος στο σύστημα, κατασπαταλήθηκαν άκαιρα υδάτινοι πόροι, με αποτέλεσμα τα αποθέματα των ταμιευτήρων να είναι ιδιαίτερα χαμηλά για την εποχή. Έτσι θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο για την επιχείρηση ακόμα και να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της για άρδευση μέχρι περίπου τον Οκτώβριο 2017 (ακόμα και χωρίς νέα κρίση ανεπάρκειας ισχύος κατά την θερινή αιχμή και την νέα κατασπατάληση νερών που αυτή θα προκαλέσει).

Είναι ευρέως γνωστό ότι ο στόχος, με μεγάλη ακρίβεια εκτίμησης, για την τιμή του CO2 είναι τα 30 €/tn για το 2030. Στον Πίνακα 4 περιγράφεται τι θα συνέβαινε αν η τιμή του CO2 φέτος ήταν 10, 15, 20, 25 ή 30 €/tn δηλ. αν η τιμή αυξανόταν μέσα σε ένα έτος από τα 5,70 €/tn σε αυτές τις τιμές. Το πραγματικό κόστος αντικατάστασης της θερμικής παραγωγής, δηλ. το πραγματικό αναμενόμενο μέσο μεταβλητό κόστος του μίγματος της θερμικής παραγωγής, για την συγκεκριμένη ημέρα κατανομής, θα ήταν αντίστοιχα 55, 60, 65, 70 και 75 €/MWh περίπου. Η μεθοδολογία όμως  του ΛΑΓΗΕ θα εξακολουθούσε να δίνει την πλασματική τιμή των 52 €/MWh περίπου και άρα, για μια μέση εποχιακή αποθεματοποίηση των ταμιευτήρων, το ελάχιστο μεταβλητό κόστος των ΥΗΣ θα ήταν περίπου κατά 3, 8, 13, 18 και 23 €/MWh αντίστοιχα, χαμηλότερο από το μέσο μεταβλητό κόστος της θερμικής παραγωγής. Επομένως η ΔΕΗ θα μπορούσε σε βάρος της “ακριβότερης” θερμικής παραγωγής να παράγει από τα υδροηλεκτρικά της, με χρήση των ποσοτήτων νερού, πέραν των υποχρεωτικών, που έχει στην διάθεσή της  για ρύθμιση της στάθμης των ταμιευτήρων της.

 

 Για μια χρονιά με φυσιολογικές υδρολογικές συνθήκες και συνθήκες συστήματος (που δεν οδηγούν σε άκαιρη κατασπατάληση υδάτινων πόρων) τα νερά αυτά είναι συνήθως πολλαπλάσια των υποχρεωτικών νερών. Συνεπώς, αν δεν γίνουν διορθωτικές παρεμβάσεις στην μεθοδολογία,  η ΔΕΗ όταν η τιμή του δικαιώματος αρχίσει να αυξάνεται θα έχει την δυνατότητα, μέσω των νερών για ρύθμιση στάθμης, να ελέγχει  την ΟΤΣ και να την διαμορφώνει χαμηλά ή ψηλά ανάλογα με την σχετική εξέλιξη των μεριδίων της στην παραγωγή και την προμήθεια Η/Ε. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι η μεθοδολογία κοστολόγησης των ΥΗΣ  δρομολογήθηκε, εκπονήθηκε και άρχισε να εφαρμόζεται ακριβώς για να αποφεύγονται τέτοιου είδους καταχρηστικές συμπεριφορές από τους ιδιοκτήτες των ΥΗΣ.  Το θέμα θα έπρεπε να απασχολεί  ιδιαίτερα την ΔΕΗ, δεδομένης και της συνεχιζόμενης δημόσιας συζήτησης σχετικά με ενδεχόμενη κατάχρηση  της  δεσπόζουσας θέσης της στην αγορά, μέσω της λιγνιτικής και υδροηλεκτρικής της παραγωγής.  Η ΔΕΗ, σαν ιδιοκτήτης των ΥΗΣ, θα έπρεπε άμεσα να παρέμβει για την σωστή τιμολόγηση της υδροηλεκτρικής της παραγωγής, ειδικά τώρα που βρισκόμαστε μέσα σε μια γενικότερα αρνητική για την ίδια συγκυρία.  Όταν προκύψουν οι παραπάνω συνθήκες, βέβαιο είναι ότι όλοι θα στραφούν κατά της ΔΕΗ για χειραγώγηση της ΟΤΣ.

 

 

Τέλος με βάση τα δύο σενάρια του Πίνακα 5, στα οποία έχουμε σταθερή την τιμή του CO2 στα υψηλά επίπεδα των 20 και  30 €/tn, κατά την διάρκεια ενός έτους, προκύπτει, για μια μέση εποχιακή αποθεματοποίηση των ταμιευτήρων, ελάχιστο μεταβλητό κόστος  των ΥΗΣ που είναι υψηλότερο κατά  4 και 6 €/MWh περίπου αντίστοιχα, από το πραγματικό μέσο μεταβλητό κόστος της θερμικής παραγωγής. Επομένως σε αυτή την περίπτωση η ΔΕΗ δεν θα μπορεί να διαχειριστεί ορθολογικά, με βάση το πραγματικό κόστος αντικατάστασης θερμικής παραγωγής, τα νερά για ρύθμιση της στάθμης των ταμιευτήρων που έχει καθημερινά στην διάθεσή της. Το σύστημα θα φορτίζει σε βάρος της υδροηλεκτρικής παραγωγής ακριβότερες θερμικές μονάδες και τεχνητά θα ανεβαίνει η ΟΤΣ. Αυτά θα συμβούν στην περίπτωση αύξησης της τιμής των καυσίμων σε ένα έτος κατά περίπου 20%, όπως συνέβη με την ημέρα κατανομής 25.5.2017. Είναι εύκολο να διαπιστώσει κάποιος ότι η στρέβλωση θα ήταν ακριβώς η αντίθετη στην περίπτωση που θα είχαμε μείωση της τιμής των καυσίμων κατά το ίδιο ποσοστό, δηλ. περίπου 20%, οπότε οδηγούμαστε στο συμπέρασμα της προηγούμενης παραγράφου περί δυνατότητας χειραγώγησης της ΟΤΣ εκ μέρους της ΔΕΗ με χρήση της υδροηλεκτρικής παραγωγής.

Συνοψίζοντας, όταν η τιμή του CO2 αρχίσει την αναμενόμενη ανοδική της πορεία προς τα 30 €/tn η ΔΕΗ θα έχει την δυνατότητα  να προσφέρει την υδροηλεκτρική παραγωγή των νερών για ρύθμιση της στάθμης των ταμιευτήρων της σε τιμή αρκετά χαμηλότερη του μέσου μεταβλητού κόστους της θερμικής παραγωγής του συστήματος και άρα θα κατηγορηθεί για χειραγώγηση της ΟΤΣ. 

 

Αντίθετα όταν η τιμή του CO2 σταθεροποιηθεί σε υψηλές τιμές της τάξης των 20 με 30 €/tn η επιχείρηση, στην περίπτωση αυξητικής τάσης στην τιμή των καυσίμων σε χρονικό ορίζοντα έτους, θα βρεθεί στην δύσκολη θέση αδυναμίας ορθολογικής διαχείρισης των νερών της και αντιμέτωπη με μια τεχνητή άνοδο της ΟΤΣ, η οποία θα προκαλεί αύξηση της καθημερινής οικονομικής εκροής της με βάση το τότε μερίδιο της στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού.

Οι παίκτες και οι φορείς της αγοράς θα πρέπει να ξέρουν ότι «η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να φαίνεται τίμια, αλλά πρέπει και να είναι…». Παραφράζω έτσι την γνωστή ιστορική φράση μεταφέροντάς την στην εποχή μας, όπου στον δημόσιο βίο μεγαλύτερη σημασία έχει το φαίνεσθαι από το είναι. Δεν αρκεί λοιπόν μόνο το φαίνεσθαι, δηλ. στην περίπτωση μας η εφαρμογή μιας μεθοδολογίας προσδιορισμού του κόστους ευκαιρίας των ΥΗΣ, αλλά χρειάζεται και το είναι, δηλ. η μεθοδολογία αυτή να είναι σωστή και να μην οδηγεί σε στρεβλώσεις.
 

 

Michael Kounalakis Dr. Mechanical & Aerospace Engineer Energy Markets Expert Head of Regulatory Framework & Market Section Generation Business Unit / PPC SA